Ο νομισματικός πόλεμος αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία ένας αριθμός εθνών επιδιώκει να υποτιμήσει σκόπιμα την αξία των εγχώριων νομισμάτων τους προκειμένου να τονώσει τις οικονομίες τους. Αν και η υποτίμηση ή η υποτίμηση του νομίσματος είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στην αγορά συναλλάγματος, το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός νομισματικού πολέμου είναι ο σημαντικός αριθμός εθνών που μπορεί να συμμετέχουν ταυτόχρονα σε προσπάθειες υποτίμησης του νομίσματός τους την ίδια στιγμή.
Βασικά συμπεράσματα
Ο νομισματικός πόλεμος είναι μια κλιμάκωση της υποτίμησης του νομίσματος με στόχο τη βελτίωση της οικονομικής θέσης ενός κράτους στην παγκόσμια σκηνή εις βάρος ενός άλλου.
Η υποτίμηση του νομίσματος περιλαμβάνει τη λήψη μέτρων για τη στρατηγική μείωση της αγοραστικής δύναμης του νομίσματος ενός έθνους.
Οι χώρες μπορούν να ακολουθήσουν μια τέτοια στρατηγική για να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο παγκόσμιο εμπόριο και να μειώσουν τα βάρη του δημόσιου χρέους.
Η υποτίμηση, ωστόσο, μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες που είναι αυτοκαταστροφικές.
Βρισκόμαστε σε νομισματικό πόλεμο;
Ο νομισματικός πόλεμος είναι επίσης γνωστός με τον λιγότερο απειλητικό όρο "ανταγωνιστική υποτίμηση". Στη σημερινή εποχή των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, όπου οι αξίες των νομισμάτων καθορίζονται από τις δυνάμεις της αγοράς, η υποτίμηση του νομίσματος συνήθως σχεδιάζεται από την κεντρική τράπεζα ενός έθνους μέσω οικονομικών πολιτικών που μπορούν να αναγκάσουν το νόμισμα να πέσει, όπως η μείωση των επιτοκίων ή, όλο και περισσότερο, η "ποσοτική χαλάρωση (QE)".
Αυτό εισάγει περισσότερες πολυπλοκότητες από τους νομισματικούς πολέμους πριν από δεκαετίες, όταν οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες ήταν πιο διαδεδομένες και ένα έθνος μπορούσε να υποτιμήσει το νόμισμά του με την απλή σκοπιμότητα της μείωσης της "σύνδεσης" με την οποία ήταν σταθερό το νόμισμά του.
Ο "νομισματικός πόλεμος" δεν είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται χαλαρά στον ευγενικό κόσμο των οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών, γι' αυτό και ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Βραζιλίας Γκουίντο Μαντέγκα αναστάτωσε τόσο πολύ τη σφηκοφωλιά τον Σεπτέμβριο του 2010, όταν προειδοποίησε ότι είχε ξεσπάσει ένας διεθνής νομισματικός πόλεμος.
Αλλά με περισσότερες από 20 χώρες να έχουν μειώσει τα επιτόκια ή να έχουν εφαρμόσει μέτρα χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2015, το ερώτημα τρισεκατομμυρίων δολαρίων είναι - βρισκόμαστε ήδη εν μέσω νομισματικού πολέμου;
Από τη στιγμή που εφαρμόστηκαν οι δασμοί της κυβέρνησης Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα, η Κίνα ανταπέδωσε με δικούς της δασμούς, καθώς και με υποτίμηση του νομίσματός της έναντι της σύνδεσης του δολαρίου - κλιμακώνοντας έναν εμπορικό πόλεμο σε πιθανό νομισματικό πόλεμο.
Γιατί υποτιμάται ένα νόμισμα;
Μπορεί να φαίνεται οξυμωρο, αλλά ένα ισχυρό νόμισμα δεν είναι απαραίτητα προς το συμφέρον ενός έθνους. Ένα αδύναμο εγχώριο νόμισμα καθιστά τις εξαγωγές ενός έθνους πιο ανταγωνιστικές στις παγκόσμιες αγορές και ταυτόχρονα καθιστά τις εισαγωγές πιο ακριβές. Ο υψηλότερος όγκος εξαγωγών ωθεί την οικονομική ανάπτυξη, ενώ οι ακριβές εισαγωγές έχουν επίσης παρόμοιο αποτέλεσμα, επειδή οι καταναλωτές επιλέγουν τοπικές εναλλακτικές λύσεις αντί των εισαγόμενων προϊόντων.
Αυτή η βελτίωση των όρων εμπορίου μεταφράζεται γενικά σε χαμηλότερο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (ή μεγαλύτερο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών), υψηλότερη απασχόληση και ταχύτερη αύξηση του ΑΕΠ. Οι τονωτικές νομισματικές πολιτικές που συνήθως οδηγούν σε ένα αδύναμο νόμισμα έχουν επίσης θετικό αντίκτυπο στις αγορές κεφαλαίου και κατοικίας της χώρας, γεγονός που με τη σειρά του ενισχύει την εγχώρια κατανάλωση μέσω του φαινομένου του πλούτου.
Ζητιάνος ο γείτονάς σου
Δεδομένου ότι δεν είναι πολύ δύσκολο να επιδιωχθεί η ανάπτυξη μέσω της υποτίμησης του νομίσματος -είτε φανερά είτε συγκαλυμμένα- δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αν το έθνος Α υποτιμήσει το νόμισμά του, το έθνος Β θα ακολουθήσει σύντομα το παράδειγμά του, ακολουθούμενο από το έθνος Γ, και ούτω καθεξής. Αυτή είναι η ουσία της ανταγωνιστικής υποτίμησης.
Το φαινόμενο αυτό είναι επίσης γνωστό ως "ζητιάνος ο γείτονάς σου", το οποίο κάθε άλλο παρά είναι το σαιξπηρικό δράμα με το οποίο ακούγεται, αλλά στην πραγματικότητα αναφέρεται στο γεγονός ότι ένα έθνος που ακολουθεί πολιτική ανταγωνιστικής υποτίμησης επιδιώκει σθεναρά τα δικά του συμφέροντα, αποκλείοντας όλα τα άλλα.
Αύξηση του δολαρίου ΗΠΑ
Όταν ο Βραζιλιάνος υπουργός Μαντέγκα προειδοποιούσε τον Σεπτέμβριο του 2010 για νομισματικό πόλεμο, αναφερόταν στην αυξανόμενη αναταραχή στις αγορές συναλλάγματος, η οποία προκλήθηκε από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ που αποδυνάμωνε το δολάριο, τη συνεχή καταστολή του γουάν από την Κίνα και τις παρεμβάσεις πολλών ασιατικών κεντρικών τραπεζών για να αποτρέψουν την ανατίμηση των νομισμάτων τους.
Κατά ειρωνικό τρόπο, το δολάριο ΗΠΑ έχει ανατιμηθεί έναντι σχεδόν όλων των σημαντικών νομισμάτων από τις αρχές του 2011, με τον σταθμισμένο ως προς το εμπόριο δείκτη δολαρίου να διαπραγματεύεται σήμερα στο υψηλότερο επίπεδό του εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Κάθε σημαντικό νόμισμα έχει υποχωρήσει έναντι του δολαρίου κατά το τελευταίο έτος (από τις 17 Απριλίου 2015), με το ευρώ, τα σκανδιναβικά νομίσματα, το ρωσικό ρούβλι και το βραζιλιάνικο ρεάλ να έχουν υποχωρήσει περισσότερο από 20% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η πολιτική των ΗΠΑ για ισχυρό δολάριο
Η αμερικανική οικονομία έχει αντέξει τις επιπτώσεις του ισχυρότερου δολαρίου χωρίς πολλά προβλήματα μέχρι στιγμής, αν και ένα αξιοσημείωτο ζήτημα είναι ο σημαντικός αριθμός αμερικανικών πολυεθνικών εταιρειών που έχουν προειδοποιήσει για τις αρνητικές επιπτώσεις του ισχυρού δολαρίου στα κέρδη τους.
Οι ΗΠΑ έχουν γενικά ακολουθήσει μια πολιτική "ισχυρού δολαρίου" με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας όλα αυτά τα χρόνια. Ωστόσο, η κατάσταση των ΗΠΑ είναι μοναδική, δεδομένου ότι είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου και το δολάριο ΗΠΑ είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Το ισχυρό δολάριο αυξάνει την ελκυστικότητα των ΗΠΑ ως προορισμού για άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) και ξένες επενδύσεις χαρτοφυλακίου (ΕΠΧ). Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αποτελούν συχνά κορυφαίο προορισμό και στις δύο κατηγορίες. Οι ΗΠΑ εξαρτώνται επίσης λιγότερο από τις εξαγωγές από ό,τι τα περισσότερα άλλα έθνη για την οικονομική τους ανάπτυξη, λόγω της γιγαντιαίας καταναλωτικής αγοράς τους που είναι μακράν η μεγαλύτερη στον κόσμο.
Παρούσα κατάσταση
Το δολάριο σημειώνει άνοδο κυρίως επειδή οι ΗΠΑ είναι περίπου το μόνο μεγάλο έθνος που είναι έτοιμο να χαλαρώσει το πρόγραμμα νομισματικής τόνωσης, αφού ήταν το πρώτο που εισήγαγε το QE. Αυτό το προβάδισμα επέτρεψε στην αμερικανική οικονομία να ανταποκριθεί με θετικό τρόπο στους διαδοχικούς γύρους προγραμμάτων QE της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Στην πρόσφατη επικαιροποίηση των Παγκόσμιων Οικονομικών Προοπτικών του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέβλεψε ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα αναπτυχθεί κατά 3,1% το 2015 και το 2016, ο ταχύτερος ρυθμός ανάπτυξης των χωρών της G-7.
Σε αντίθεση με την κατάσταση που επικρατεί σε άλλες παγκόσμιες δυνάμεις όπως η Ιαπωνία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες μπήκαν σχετικά αργά στο πάρτι του QE. Χώρες όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ινδία, οι οποίες είχαν αυξήσει τα επιτόκια μέσα σε λίγα χρόνια μετά το τέλος της Μεγάλης Ύφεσης του 2007-09, αναγκάστηκαν στη συνέχεια να χαλαρώσουν τη νομισματική πολιτική επειδή η αναπτυξιακή δυναμική επιβραδύνθηκε.
Απόκλιση πολιτικής
Έτσι, από τη μία πλευρά, έχουμε τις ΗΠΑ, οι οποίες θα μπορούσαν κάλλιστα να αυξήσουν το ομοσπονδιακό επιτόκιο αναφοράς τους το 2015, την πρώτη αύξηση από το 2006. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο υπόλοιπος κόσμος, ο οποίος ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό πιο χαλαρή νομισματική πολιτική. Αυτή η απόκλιση στη νομισματική πολιτική είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο το δολάριο ανατιμάται σε όλους τους τομείς.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από διάφορους παράγοντες:
Η οικονομική ανάπτυξη στις περισσότερες περιοχές ήταν κάτω από τα ιστορικά πρότυπα τα τελευταία χρόνια- πολλοί ειδικοί αποδίδουν αυτή την υποδεέστερη ανάπτυξη στις επιπτώσεις της Μεγάλης Ύφεσης.
Τα περισσότερα έθνη έχουν εξαντλήσει όλες τις επιλογές για την τόνωση της ανάπτυξης, δεδομένου ότι τα επιτόκια σε πολλές χώρες είναι ήδη είτε κοντά στο μηδέν είτε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Καθώς δεν είναι δυνατή η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και η δημοσιονομική τόνωση δεν αποτελεί επιλογή (καθώς τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν τεθεί υπό έντονο έλεγχο τα τελευταία χρόνια), η υποτίμηση του νομίσματος είναι το μόνο εργαλείο που απομένει για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων για βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες λήξεις έχουν γίνει αρνητικές για μια σειρά από έθνη. Σε αυτό το περιβάλλον εξαιρετικά χαμηλών αποδόσεων, τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα -που είχαν απόδοση 1,86% για 10ετείς λήξεις και 2,52% για 30ετείς λήξεις στις 17 Απριλίου 2015- προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον, οδηγώντας σε μεγαλύτερη ζήτηση δολαρίου.
Αρνητικές επιπτώσεις ενός νομισματικού πολέμου
Η υποτίμηση του νομίσματος δεν αποτελεί πανάκεια για όλα τα οικονομικά προβλήματα. Η Βραζιλία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το βραζιλιάνικο ρεάλ έχει υποχωρήσει κατά 48% από το 2011, αλλά η απότομη υποτίμηση του νομίσματος δεν μπόρεσε να αντισταθμίσει άλλα προβλήματα, όπως η κατακόρυφη πτώση των τιμών του αργού πετρελαίου και των βασικών εμπορευμάτων και ένα διευρυνόμενο σκάνδαλο διαφθοράς. Ως αποτέλεσμα, το ΔΝΤ προβλέπει ότι η οικονομία της Βραζιλίας θα συρρικνωθεί κατά 1% το 2015, αφού μόλις και μετά βίας αναπτύχθηκε το 2014.
Ποιες είναι λοιπόν οι αρνητικές επιπτώσεις ενός νομισματικού πολέμου;
Η υποτίμηση του νομίσματος μπορεί να μειώσει μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητα, καθώς οι εισαγωγές κεφαλαιουχικού εξοπλισμού και μηχανημάτων γίνονται πολύ ακριβές για τις τοπικές επιχειρήσεις. Εάν η υποτίμηση του νομίσματος δεν συνοδεύεται από πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η παραγωγικότητα θα υποφέρει τελικά.
Ο βαθμός υποτίμησης του νομίσματος μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον επιθυμητό, γεγονός που μπορεί τελικά να προκαλέσει αύξηση του πληθωρισμού και εκροή κεφαλαίων.
Ένας νομισματικός πόλεμος μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο προστατευτισμό και στην ανέγερση εμπορικών φραγμών, γεγονός που θα παρεμποδίσει το παγκόσμιο εμπόριο.
Η ανταγωνιστική υποτίμηση μπορεί να προκαλέσει αύξηση της μεταβλητότητας του νομίσματος, η οποία με τη σειρά της θα οδηγούσε σε υψηλότερο κόστος αντιστάθμισης για τις εταιρείες και ενδεχομένως θα απέτρεπε τις ξένες επενδύσεις.
Το συμπέρασμα
Παρά ορισμένα στοιχεία που μπορεί να υποδηλώνουν το αντίθετο, δεν φαίνεται ότι ο κόσμος βρίσκεται σήμερα στη δίνη ενός νομισματικού πολέμου. Οι πρόσφατοι γύροι πολιτικών εύκολου χρήματος από πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο αντιπροσωπεύουν προσπάθειες καταπολέμησης των προκλήσεων ενός περιβάλλοντος χαμηλής ανάπτυξης και αποπληθωρισμού και όχι μια προσπάθεια να ξεφύγουν από τον ανταγωνισμό μέσω κρυφής υποτίμησης του νομίσματος.
Γνωστοποίηση: Ο συντάκτης δεν κατείχε θέσεις σε κανέναν από τους τίτλους που αναφέρονται στο παρόν άρθρο κατά τη στιγμή της δημοσίευσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου